چرا صنعت بیمه نمی‌تواند به اقتصاد کشور کمک کند؟

صنعت بیمه در کشور، همواره با چالش‌ها و مشکلات متعددی مواجه بوده‌است. در سال‌های اخیر نیز، با توجه به وضعیتی که بیمه‌ها داشتند، نتواسته‌اند به عنوان بازوی محرک اقتصاد کشور عمل کنند. این در حالی است که کشورهای دیگر از طریق صنعت بیمه اقتصاد خود را پویاتر کردند.

در میان تمام چالش‌های صنعت بیمه در ایران، از جمله مهم‌ترین آن‌ها شاید این باشد که شرکت‌های بیمه و به‌ویژه بیمه مرکزی، در به‌روزرسانی ابزارهای تکنولوژی و فناوری در حوزه بیمه، ناتوان بوده‌اند.

روزنامه اینترنتی فراز در این باره با «مجید صفدری»، کارشناس صنعت بیمه گفت‌وگو کرده است. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:

به عنوان اولین سوالم، برخی از کشورها یکی از اولویت های مهم اقتصادی خود را به صنعت بیمه اختصاص دادند. شاهد هستیم صنعت بیمه با مشکلات متعددی روبروست. مهم‌ترین مشکلات صنعت بیمه را چه می‌دانید؟

وظیفه بیمه‌ها ایجاد امنیت و اطمینان‌خاطر برای فعالین اقتصادی است. بیمه باید منابع مالی که از حق بیمه‌ها دریافت میکند را سرمایه‌گذاری کند که بتواند از عهده تعهدات خود بربیاید. در نتیجه باید در بازار سرمایه ورود کند و سهام خرید‌وفروش کند. صنعت بیمه‌های بازرگانی بخشی از صنعت مالی کشور بشمار می رود. صنعت مالی کشور اعم از بانکداری، بیمه‌گری، بازار سرمایه، صرافی و لیزینگ نبض اقتصاد هر کشوری است. از جمله مشکلاتی که در صنعت بیمه‌های بازرگانی کشور داریم محبوس ماندن ریسک‌های بزرگ داخل کشور است. جدای از اینکه مسائل مربوط به تحریم‌ها ایجاد شد. در واقع ارتباط مالی و ارتباط بیمه‌ای و بانکی با بسیاری از کشورهای دنیا نداریم و به همین دلیل عملیات بیمه‌های اتکایی انجام نمی‌شود و خطرات و ریسک‌ها داخل کشور مانده است.

چه اقداماتی در این زمینه انجام شده است؟

اقدامات خوبی طی سالیان گذشته انجام شده، صندوق‌هایی تشکیل شده و دولت منابع مالی خوبی در این صندوق ها تزریق کرده که در مواقع خسارات بزرگ اعم از زلزله‌ها، سیل و طوفان، آتش‌سوزی‌های مهیب در پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها یا سقوط هواپیماها بتواند از بیمه‌های اتکایی استفاده کنند. به دلیل اینکه کشور تحریم است و بسیاری از شرکت‌های اتکایی دنیا با ما کار نمی کنند. به همین دلیل ریسک‌ها در کشور محبوس مانده است. چالش دیگر صنعت بیمه کشور، عدم توسعه‌یافتگی و پیشرفت بیمه‌های بازرگانی کشور با تکنولوژی روز دنیا است. در دنیا اینترنت اشیاء، رایانش ابری، استفاده از بلک‌چین در صنعت بیمه‌ای است که متاسفانه در ایران از تکنولوژی‌های روز دنیا و هوشمندسازی در کشور در صنعت بیمه پیشرفت نکردیم و همین امر موجب خدمات‌رسانی شایسته به مردم نخواهد شد. اگر این تکنولوژی‌ها را داشته باشیم و همه شرکت‌ها به زبان ماشین مجهز شوند بسیاری از تقلب‌ها از بین می‌رود. سرعت خدمات‌رسانی به مردم افزایش می‌یابد. مطالبات معوق شرکت‌های بیمه‌ای یکی دیگر از چالش‌هاست. متاسفانه هم اکنون در کشور ۹۰ همت مطالبات بیمه‌ای داریم که در صورت‌های مالی شرکت بیمه وجود دارد که زنگ خطری برای کاهش نقدینگی در کشور است. از نواقص شرکت‌های بیمه‌ای در کشور عدم بازاریابی و تبلیغات و ‌فروش به روز است. متاسفانه بازاریابی در صنعت بیمه‌ای کشور هنوز جایگاه مناسب و شایسته ندارد و به همین دلیل خیلی از مردم با خدمات بیمه‌های بازرگانی آشنا نیستند که همین عامل باعث کاهش ضریب نفوذ بیمه شده است. چالش دیگر در این حوزه، پشتوانه‌سازی نیروی انسانی نداریم‌. خیلی از همکاران صنعت بیمه از شرکت‌های بیمه و بازار بیمه به دلایل متعدد خارج می‌شوند.

فضا برای فعالیت بیمه‌های آنلاین را چطور ارزیابی می کنید؟

این سوال را باید از دو بعد عرضه و تقاضا بررسی کرد. از بعد تقاضا در دنیای امروز همه آحاد جامعه به دنبال استفاده از تکنولوژی‌های جدید خدمات‌رسانی هستند و تکنولوژی‌های جدید خدمات‌رسانی هم شامل همه نرم‌افزارهای و سامانه‌ها در ایجاد رضایتمندی در جامعه کمک می‌کند. به نظر من، باید سرعت این موضوع در بیمه‌های بازرگانی کشور افزایش یابد که مردم در همه حوزه‌های بیمه، چه صدور و چه خسارت، بتوانند از تکنولوژی‌های روز استفاده کنند و خدمات را آنلاین و غیرحضوری دریافت کنند. شبکه فروش بیمه‌های بازرگانی کشور در حال حاضر حدود ۸۵ هزار نفر نماینده فروش حقیقی و حقوقی هستند و هزار کارگزاری بیمه داریم و چند هزار بازاریاب بیمه‌ای و چند هزار شعبه در سراسر کشور داریم که باید برای این شبکه ها نیز فکری اندیشیده شود. با ساماندهی شبکه فروش و مجهز کردن و پشتیبانی از شبکه فروش که شبکه سنتی بتواند خود را با روز و تکنولوژی‌های امروز دنیا آشنا کند، نیاز به حمایت شرکت‌های بیمه دارد. این موضوع باید مرحله‌به‌مرحله حل شود.

چند بیمه در کشور داریم؟

در حال حاضر ۳۵ شرکت بیمه‌ای داریم که زیرنظر نظارت و راهنمایی بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران کار می‌کنند که خود بیمه مرکزی زیر مجموعه وزارت اقتصاد و دارایی است. از این شرکت‌های بیمه‌ای حدود ۲۷-۲۵ شرکت در بورس هستند و باقی در بورس هنوز کار نمی‌کنند. تعدادی در مناطق آزاد فعالیت دارند و باقی نیز در سرزمین اصلی هستند. برخی شرکت‌های بیمه می‌توانند بیمه‌های زندگی بفروشند اما برخی دیگر همه نوع بیمه بازرگانی را صادر کنند.

ارزیابی شما از سرمایه‌گذاری در این حوزه چیست؟

سرمایه‌گذاری در صنعت بیمه‌های بازرگانی یکی از مشکلات اصلی بشمار می آید. سرمایه‌های شرکت بیمه نسبت به بانکها بسیار محدود است. دلیل اصلی این است که در بیمه‌های بازرگانی سود عملیاتی نداریم. یعنی عملیات بیمه‌گری سود ندارد. آن چیزی که سود برای شرکت‌های بیمه‌ای بشمار می آید سرمایه‌گذاری‌هایی که از منابع مالی و حق بیمه‌هایی که دریافت می‌شود. چون نرخ بازگشت سرمایه و نرخ بازدهی سرمایه در صنعت بیمه‌ای کم است. خیلی از سهامداران و خیلی از سرمایه‌گذاران تمایل برای سرمایه‌گذاری بیشتر در این حوزه ندارند. نکته دیگر این است که در همه دنیا معمولاً شرکتهای بیمه بانک تاسیس می‌کنند. در ایران این موضوع از ابتدای انقلاب برعکس شد. یعنی بانک‌ها شرکت بیمه تاسیس کردند. در چپن وظیفه اصلی و ماموریت شرکتهای بیمه تولید سود و بنگاه‌داری اقتصادی است اما بانک‌ها نباید وارد بنگاه‌داری اقتصادی شوند که هر سال نیز مورد تاکید مسئولین کشور قرار می‌گیرد که بانکها نباید بنگاه‌داری اقتصادی کنند. لذا اگر از ابتدای انقلاب بیمه‌ها را مساعدت می‌کردیم بانک تاسیس کنند الان اوضاع صنعت بیمه بازرگانی بهتر بود.

برعکس شدن این موضوع از کجا نشات می‌گیرد؟

این پاسخ‌های متعدد و متنوعی دارد.‌ وظیفه بانک بنگاه‌داری اقتصادی نیست، کار بانک در ادبیات اقتصادی دنیا پل ارتباطی بین تسهیلات‌دهنده و تسهیلات‌گیرنده است. بانک‌ها باید وام پرداخت کنند، اعتبارسنجی کنند و منابع مالی که مشتریان به بانک ارائه می‌دهند در چرخه اقتصاد بچرخانند. این وظیفه اصلی بانک‌هاست. بانکها باید ضمانت‌نامه بانکی صادر و اعتبارسنجی کنند و بتوانند پول را در اقتصاد کشور بچرخانند. در کشور ما این موضوع برعکس شد. خیلی از بانکهای کشور آپارتمان دارند، آپارتمان‌سازی میکنند، خرید و فروش سکه می‌کنند، ارز خریدوفروش می‌کنند، هلدینگ‌های سرمایه‌گذاری دارند که انواع شرکت‌های حمل‌ونقل، نفت، گاز و پتروشیمی و غیره را دربردارد که این کار بانک نیست. بانک نباید بنگاه‌داری اقتصادی کند. وظیفه بیمه‌ها ایجاد امنیت و اطمینان‌خاطر برای فعالین اقتصادی است. بیمه باید منابع مالی که از حق بیمه‌ها دریافت میکند را سرمایه‌گذاری کند که بتواند از عهده تعهدات خود بربیاید. در نتیجه باید در بازار سرمایه ورود کند و سهام خرید‌وفروش کند. همچنین در طرح‌های عمرانی و‌ تولیدی ورود کند. در طرح‌هایی که توجیه اقتصادی دارد و سودآور است نیز ورود کند. به دلیل اینکه رسوب منابع مالی در بیمه‌ها زیاد است. یعنی الان از مشتری پول می‌گیرید ولی معلوم نیست چه‌زمانی و چقدر خسارت بدهیم. لذا بانک‌ها تمایل پیدا کردند از رسوب منابع مالی در بیمه‌ها استفاده کنند. به همین دلیل خیلی از بانکها سهامدار بیمه‌ها هستند. فلذا خیلی از مشکلات اقتصادی که داریم عامل آن بانکها هستند. برخی از بانک‌ها به تورم دامن می‌زنند.

صنعت بیمه می تواند به اقتصاد کشور کمک کند؟

در همه دنیا بیمه‌های بازرگانی ایجاد امنیت و آرامش روانی و مالی برای فعالین اقتصادی می‌کند. ایران به لحاظ بررسی‌ها دهمین کشور زلزله‌خیز دنیاست اما ۱۲ درصد ساختمان‌های کشور بیمه زلزله و آتش‌سوزی هستند. جمعیت کشور ۸۵ میلیون نفر است اما ۳۰ درصد مردم بیمه‌درمان تکمیلی دارند. دو میلیون خودرو در کشور بیمه‌نامه ثالث که اجباری است را ندارند. مجموع اموال و دارایی‌های کشور حدود ۱۵ هزار میلیارد دلار است که حدود ۳ هزار و ۵۰۰ میلیارد دلار آن بیمه شده است. نقدینگی کشور حدود ۷ هزار و ۵۰۰ هزار میلیارد تومان است و از این رقم ۹ هزار میلیارد تومان در بیمه‌های عمر و سرمایه‌گذاری است. این نشان می‌دهد مردم استقبال از بیمه‌های بازرگانی نمی‌کنند، یا ضرورت نمی‌بینند و یا نیاز نمی‌بینند. یکی از مشکلات ما در صنعت بیمه‌های بازرگانی این است که بیمه‌ها در نگاه برخی دولتمردان جایگاهی ندارد. بیمه نشدن پالایشگاه‌ها، پتروشیمی‌ها، نیروگاه‌ها و غیره معضل است. خیلی از مدیران کشور ما اموال و دارایی‌ها را کم می‌کنند و به قیمت اصلی بیمه نمی‌کنند. وقتی خسارت می‌بینند شرکت‌های بیمه از ماده ده و سیزده استفاده می‌کنیم و خسارت را به آن نسبتی که بیمه شده می‌دهیم و این باعث می‌شود سوخت ملی ایجاد شود. یعنی خسارت پرداخت نمی‌شود. در کشور ژاپن حدود ۳۷ درصد سرمایه و نقدینگی بازار سرمایه توسط شرکتهای بیمه تامین می‌شود. فکر نمی‌کنم در کشور به یک درصد هم برسد. در صورتیکه شرکتهای بیمه می‌توانند منابع مالی خود را به بورس ببرند. وقتی پول و نقدینگی به بورس برود خیلی از شرکت‌ها می‌توانند از این نقدینگی جهت تولید مواد اولیه، ورود تکنولوژی‌های جدید و غیره استفاده کنند. به همین دلیل است که بیمه‌ها می‌توانند خیلی به اقتصاد کشور کمک کنند و مانع از تزلزل و ضربه خوردن اقتصاد شود. کشوری که بیمه‌های بازرگانی قوی داشته باشد از اقتصاد خود می‌تواند حمایت کند ولی در کشور ما این اتفاق نیفتاده است.